Της Τσαπραλή Ευαγγελίας – Ευγενίας
Λογοθεραπεύτριας (ΒSc)
ΚΑΑ – ΑΝΑΠΛΑΣΗ
Η Παγκόσμια Ημέρα Λογοθεραπείας, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Μαρτίου, αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τις διαταραχές λόγου – ομιλίας και της κατάποσης.
Η κατάποση είναι μια σύνθετη αισθητικό -κινητική διαδικασία που περιλαμβάνει εκούσιες και αυτόματες κινήσεις, οι οποίες κατά τη διάρκεια της κατάποσης απαιτούν τη συντονισμένη σύσπαση και χαλάρωση από 50 ζεύγη μυϊκών ομάδων και τη συμμετοχή κρανιακών νεύρων. Η διαταραχή της κατάποσης, γνωστή και ως δυσφαγία, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ατόμου, αυξάνοντας τον κίνδυνο πνιγμού, εισρόφησης, ή και ακόμα πνευμονίας από εισρόφηση τροφής ή υγρών.
Η διάγνωση και η αντιμετώπιση της δυσφαγίας απαιτούν συχνά μια πολυδιάστατη προσέγγιση και συνεργασία μεταξύ διαφορετικών ειδικοτήτων. Σε αυτό το πλαίσιο, η συνεργασία των Ωτορινολαρυγγολόγων με λογοθεραπευτές εξειδικευμένους στην αντιμετώπιση διαταραχών σίτισης-κατάποσης είναι καθοριστικής σημασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της δυσφαγίας και την Αποκατάσταση της ασφαλούς κατάποσης, με τη χρήση σύγχρονων διαγνωστικών εργαλείων, όπως η ενδοσκοπική εκτίμηση κατάποσης (ή FEES – Fiberoptic Endoscopic Evaluation of Swallowing).
Η FEES είναι μια ασφαλής, μη επεμβατική, αναίμακτη, ανώδυνη και εξαιρετικά αποτελεσματική διαγνωστική μέθοδος που επιτρέπει την παρακολούθηση και αξιολόγηση της διαδικασίας κατάποσης με τη χρήση ενός ενδοσκοπίου, το οποίο εισάγεται από τη μύτη, μετά από προετοιμασία του ρινικού βλεννογόνου. Μετά την επισκόπηση των δομών του φάρυγγα και του λάρυγγα, πραγματοποιείται δοκιμασία κατάποσης με τροφές ποικίλης σύστασης ανάλογα με τα συμπτώματα του ασθενούς (υγρά λεπτόρρευστα- νερό, υγρά παχύρρευστα, κρέμα, στερεές τροφές), οι οποίες είναι χρωματισμένες με ειδική χρωστική. Η εξέταση βιντεοσκοπείται και καταγράφονται τα ευρήματα στον υπολογιστή. Κατά τη διάρκειά της μπορούν να πραγματοποιηθούν αντισταθμιστικές τεχνικές από τον λογοθεραπευτή ή /και να αξιολογηθεί το αποτέλεσμα της θεραπευτικής παρέμβασης που ήδη ακολουθείται.
Μετά την εξέταση, ο ασθενής επιστρέφει άμεσα στην καθημερινότητά του. Αμέσως μετά το τέλος της εξέτασης, ο Ωτορινολαρυγγολόγος θα είναι σε θέση να συζητήσει τα αποτελέσματα και να σχεδιάσει το κατάλληλο πρόγραμμα θεραπείας για τον ασθενή, πάντα σε συνεργασία με τον εξειδικευμένο λογοθεραπευτή.
Η ΑΝΑΠΛΑΣΗ εδώ και 30 περίπου χρόνια διαθέτει Πρότυπη Μονάδα Δυσφαγίας με σκοπό την αξιολόγηση και αντιμετώπιση των διαταραχών σίτισης-κατάποσης. Στην Ομάδα Δυσφαγίας της ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ που συντονίζει ο Φυσίατρος, περιλαμβάνονται, πέραν από πολύτιμες ιατρικές ειδικότητες (Ωτορινολαρυγγολόγος, Παθολόγος, Νευρολόγος, Πνευμονολόγος, Ακτινολόγος, Γαστρεντερολόγος και Ψυχίατρος), τόσο ο Νοσηλευτής Αποκατάστασης, όσο και οι κυρίαρχες θεραπευτικές ειδικότητες της Αποκατάστασης: Φυσικοθεραπευτής, Εργοθεραπευτής, Λογοθεραπευτής, Κλινικός Διατροφολόγος, Κλινικός Ψυχολόγος, Νευροψυχολόγος.
Στη Μονάδα Δυσφαγίας της ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ, η ενδοσκοπική μελέτη κατάποσης (FEES) χρησιμοποιείται ως βασικό διαγνωστικό εργαλείο για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση των διαταραχών σίτισης-κατάποσης. Ο λογοθεραπευτής, χρησιμοποιώντας τα δεδομένα της ενδοσκοπικής εκτίμησης, σχεδιάζει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης, ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς, που περιλαμβάνει:
- Αλλαγές στη στάση του σώματος
- Ενδυνάμωση των μυών που συμμετέχουν στην κατάποση και βελτίωση του συντονισμού τους
- Αντισταθμιστικές τεχνικές κατάποσης (π.χ κοπιώδη κατάποση, υπεργλωττική κατάποση)
- Αλλαγές στη σύσταση της τροφής ή των υγρών με τη χρήση πηκτικού παράγοντα.
Στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ, ειδικότερα ο ρόλος των νοσηλευτών, αλλά και των θεραπευτικών ειδικοτήτων, (φυσιοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, κλινικός διατροφολόγος, κλινικοί ψυχολόγοι – νευροψυχολόγοι) είναι εξαιρετικά σημαντικός για την ολοκληρωμένη φροντίδα των ασθενών με δυσφαγία. Κάθε επαγγελματίας συμβάλλει σε διαφορετικές πτυχές της αποκατάστασης της κατάποσης, δρώντας όχι μόνον θεραπευτικά, αλλά και προληπτικά, εξασφαλίζοντας ότι οι ασθενείς θα λάβουν τη σωστή υποστήριξη για την αποφυγή επιπλοκών και την ενίσχυση της ποιότητας ζωής τους.
Πιο συγκεκριμένα, o νοσηλευτής διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην καθημερινή φροντίδα του ασθενούς και στην εφαρμογή των οδηγιών που προκύπτουν πριν και μετά την ενδοσκοπική εξέταση. Πέρα από την παρακολούθηση της κατάστασης του ασθενούς, ο νοσηλευτής είναι υπεύθυνος για την σωστή τοποθέτηση του κεφαλιού ή του σώματος κατά τη διάρκεια της σίτισης. Επίσης, παρακολουθεί την τήρηση των συστάσεων για τη διατροφή, διασφαλίζοντας ότι ο ασθενής ακολουθεί τις κατάλληλες τροποποιήσεις στην κατανάλωση τροφών και υγρών, ανάλογα με τις ανάγκες του. Ειδικότερα, οι νοσηλευτές φροντίζουν για την παρακολούθηση για σημάδια εισρόφησης, ώστε να προλαμβάνονται επιπλοκές όπως η πνευμονία από εισρόφηση.
Ο φυσιοθεραπευτής έχει επίσης σημαντικό ρόλο στην Αποκατάσταση της δυσφαγίας, επικεντρωμένος στην ενδυνάμωση και την Αποκατάσταση των μυών του φάρυγγα και του λάρυγγα, που είναι υπεύθυνοι για την κατάποση. Μέσω ειδικών ασκήσεων και τεχνικών, ο φυσιοθεραπευτής στοχεύει στη βελτίωση της κινητικότητας αυτών των μυών, με σκοπό τη διευκόλυνση της κατάποσης και την πρόληψη του κινδύνου εισρόφησης. Ο φυσιοθεραπευτής μπορεί να εφαρμόσει στρατηγικές που αφορούν την ενίσχυση της κινητικότητας του λαιμού και του κεφαλιού, βοηθώντας τον ασθενή να βρει την πιο κατάλληλη στάση για ασφαλή κατάποση. Επίσης, οι φυσιοθεραπευτές βοηθούν με ασκήσεις αναπνοής για την προστασία των αεραγωγών κατά τη διάρκεια της κατάποσης, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο για εισρόφηση τροφής στους πνεύμονες.
Ο εργοθεραπευτής παίζει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση και ανάκαμψη των ασθενών με δυσφαγία. Αξιολογεί τη φυσική κατάσταση του ασθενούς, συμπεριλαμβανομένης της δύναμης, της κινητικότητας και της συντονισμένης κίνησης των μυών που εμπλέκονται στη κατάποση. Αναπτύσσει ένα εξατομικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα που βασίζεται στις ανάγκες και τις δυνατότητες του ασθενούς. Χρησιμοποιεί τεχνικές, όπως η κεφαλική κλίση ή η στροφή της κεφαλής για να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο εισρόφησης. Η εργοθεραπεία στη δυσφαγία είναι μια πολυδιάστατη διαδικασία που απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις και δεξιότητες. Ο εργοθεραπευτής συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση της λειτουργικότητας και της ποιότητας ζωής των ασθενών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη κατάποση.
Ο κλινικός διατροφολόγος στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ συνεργάζεται στενά με τον λογοθεραπευτή. Παρακολουθεί και διασφαλίζει κατά τη διάρκεια της νοσηλείας των ασθενών ότι ο ασθενής λαμβάνει τις απαραίτητες ποσότητες θρεπτικών συστατικών και ενέργειας. Είναι υπεύθυνος για την τροποποίηση του διαιτολογίου κάθε ασθενούς ως προς την ποσότητα και την πυκνότητα του, ώστε να αποφευχθεί πιθανός κίνδυνος εισρόφησης και να διασφαλίσει την σωστή σίτιση του ασθενούς. Σε περιπτώσεις όπου η λήψη τροφής είναι περιορισμένη, ο διατροφολόγος μπορεί να συστήσει τη χρήση συμπληρωμάτων, όπως πρωτεΐνες ή βιταμίνες, για να καλυφθούν οι διατροφικές ανάγκες και να εξασφαλίζεται η σωστή θρέψη του ασθενούς.
Ο ρόλος του κλινικού ψυχολόγου και του νευροψυχολόγου είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την ολοκληρωμένη αποκατάσταση των ασθενών που πάσχουν από δυσφαγία. Η δυσφαγία μπορεί να προκαλέσει σημαντικό ψυχολογικό φορτίο, όπως αίσθημα απελπισίας, κοινωνική απομόνωση, κατάθλιψη, άγχος ή φόβο για την κατάποση, τα οποία μπορεί να εμποδίσουν την αποκατάσταση του ασθενούς στην δυσφαγία. Οι ψυχολόγοι διαμορφώνουν ένα πρόγραμμα ψυχολογικής υποστήριξης, που στόχο έχει να ενδυναμώσει συναισθηματικά και να προσφέρει στρατηγικές αντιμετώπισης, ώστε οι ασθενείς να συμμετέχουν ενεργά στη θεραπεία τους. Ο ρόλος του κλινικού ψυχολόγου είναι να βοηθήσει τους ασθενείς να διαχειριστούν τα συναισθήματα τους και να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα.
Σε περιπτώσεις νευρολογικών παθήσεων, όπου η δυσφαγία επηρεάζεται από γνωστικές διαταραχές, όπως ελλείμματα προσοχής, μνήμης, ή εκτελεστικών λειτουργιών, που μπορεί να επηρεάζουν την ικανότητα του ασθενούς να ακολουθήσει τις εντολές για ασφαλή κατάποση ή να συμμετέχει ενεργά στις θεραπευτικές ασκήσεις. Ο Νευροψυχολόγος αξιολογεί αυτές τις λειτουργίες για να καθορίσει πως επηρεάζουν την ικανότητα του ασθενούς να διαχειριστεί τη δυσφαγία. Ο ρόλος του Νευροψυχολόγου επικεντρώνεται στην κατανόηση των γνωστικών αναγκών χρησιμοποιώντας στρατηγικές, όπως απλοποίηση των οδηγιών, η χρήση οπτικών βοηθημάτων ή η εφαρμογή τεχνικών ενίσχυσης μνήμης. Αυτές οι στρατηγικές στοχεύουν στη βελτίωση των γνωστικών δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για την ασφαλή κατάποση και διαχείριση της δυσφαγίας.
Οι εξειδικευμένοι στις διαταραχές σίτισης – κατάποσης λογοθεραπευτές, ως μέλη της Διεπιστημονικής Ομάδας Αποκατάστασης της ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ, μας υπενθυμίζουν τη σημασία της φροντίδας και υποστήριξης των ανθρώπων που πάσχουν από δυσφαγία. Μέσω της διάγνωσης και της κατάλληλης θεραπείας, μπορούμε να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής αυτών των ατόμων και να προάγουμε την υγεία τους. Είναι επομένως καθήκον όλων μας να ενημερωνόμαστε και να ενισχύουμε την ευαισθητοποίηση για τις διαταραχές αυτές, προκειμένου να βοηθήσουμε στη δημιουργία ενός πιο υποστηρικτικού και κατανοητού περιβάλλοντος για τα άτομα με δυσφαγία.
Στην ΑΝΑΠΛΑΣΗ «Κάνουμε για τους ασθενείς μας ό,τι είναι αναγκαίο και όχι ό,τι θεωρείται εφικτό.»
«Κάνουμε για τους ασθενείς μας ό,τι θα κάναμε για την οικογένειά μας.»
